Tüze (Özet) : Tüze, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçekleeğlenceli bir düzen bileğildir. Tüze, sosyete ortamında insanoğluın düpedüz nite davrandıklarını bileğil, nite davranmaları icap ettiğini gösterir. Tüze, kendisine uyulmak ve uygulanmak sinein vardır. Türe değeri dolayısıyla, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene vurunmak, toplumsal ömürın gerçekleşmesini tedarik etmek ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Tüze düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin alınsına onaylama edilmesi ve uyulması müstelzim, mutlak güzel kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği gibi, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle sosyete ortamında insanoğluın idare ve davranışlarının tüze kurallarına uymaması, her dönem mümkündür. “İşte tüze, kişi davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir yol, bir bütündür.” İnsan-kişi, kişi-tabiat ilişkilerinin insanlığın şerik çıkarı ve huzuru sinein evrensel ilkelerle güvence şeşna kırmızıınmasıdır. Tüze, beşeriyet seviyesi sinein göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine biriyi düşün ortaya atılıtır. Bunlar kaynağı: tanrı, dershane çıkarları, sosyete sözleşmesi, tabiat ve insanoğlu olarak tamlayan telakkilerdir. Tüze Nedir Tüze, toplumun umumi menfaatini veya fertlerin ve toplumun şerik iyiliğini tedarik etmek maksadıyla konulmuş olan ve umum gücüyle desteklenen kaide, hak ve kanunların hepsidür. Daha geniş bir tanımıyla tüze, adalete yönelmiş toplumsal evetşyalnız düzenidir. Tüze Sözcük Mazmunı Tüze kelimesi Arabi “hak” kökünden hasılat ve hak kelimesinin çoğulu olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Zenciçda “hak” kelimesinin çoğulu “ilenme’kak”tır. Türk Anahtar Kurumu’na göre tüze kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım gücünü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” mazmunı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk mazmunında da kullanılır. Fen Mazmunı Tüze dönemden döneme değiştiği sinein hala doyurucu bir tanım strüktürlamamıştır. Kant “Tüzeçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok onaylama edilen tanımı ise: “Muayyen bir zamanda makul bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması devlet zoruna (müeyyide) bağlamlanmış kurallar hepsidür.” Bilimsel bir disiplin olarak tüze, kendi ortamında asıl olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun eşhas arası ilişkileri sermaye alan kısmına Özel Tüze, eşhas ile devlet veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Hep Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Tüze, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna ivaz Anayasa Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku umum hukukunun kellelıca ast dallarıdır. Tüze Kuralları ve Özellikleri Hukuku başka toplumu düzenleyici kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik devlet tarafından güvenceye kırmızıınmış ve cebri yapmış oldurımlara ehil olmasıdır. Tüze kuralları kişi davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun mesabe yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla analog nitelikteki yekpare durumlarda uygulanması sağlanır. Yaptırım (Müeyyide) Tüze alanında yapmış oldurım umum gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek sinein kullanılır. Tüze düzenini sağlamayı ve korumayı yalnızçlayan yapmış oldurımlar gene tüze düzeninin öngördüğü şekilde yerine getirilir. Maddi ve manevi yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yapmış oldurımlar bu durumları hapsetmek sinein kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, cezaevi ve dünyalık cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, vurgun yama; vergi hukukunda vergi ve kaçakçılık cezaları gibi daha bir tüze dallarında daha bir yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müteallik çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; bilinçi bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların kimilar felsefik bileğil ortaya konduğu devrin sorunlarını çözmek veya siyasal telakkileri tüze biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali adalet olan tüze, umumi olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Tüze, adalete yönelmiş toplumsal bir evetşyalnız düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu yerine getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, uygulama yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun toplumsal ömürı düzenleyip insanoğluın amerikan barış ve güvenlik ortamında bir arada evetşamalarını sağlamaktır. 2. Kullanışlı Yarar (Içtimai İhtiyaçların Karşıtlanması) Hukukun uygulama amacını, toplumsal gerçeklik belirler. Tüze bu fonksiyonu ile sosyete ortamında canlı insanoğluın, birbirleri ile oluşturmak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanoğlunun strüktürsından kaynaklanan ihtiyaçlarını alınlamaya çkırmızıışır. Tüze bu fonksiyonu ile veladet, evlenme, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek tüze düzeni ömürın asıl gerçeklerini görmezden gelemez. Tüze düzeni, insanoğlunun katıksız strüktürsına ve bundan müterakki mevrut gereksinimlerine mütenasip çıkmak zorundadır. Tüze önemli ölçübile, hesaplı gerçeklere bile kapalıdır; hesaplı ihtiyaçlara uymalı ve onları alınlamalıdır. 3. Türe Tüze bu fonksiyonu ile makul bir organize şeşna aldığı toplumsal gereksinimlerı, özü salt bir muadelet düşüncesi olan adalet ölçüsüne vurarak hakikat kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En güdük tanımıyla adalet, “bir muadelet düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) çıkmak üzere iki daha bir anlamda kullanılır. Türe aslında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet mazmunında şahsi bir özelliği deyimler. Koca her dönem haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni satmak uğrunda durmadan ve bileğmeselemez bir çaba gösterir. İşte bu idare ve çabayı gösteren adalet, özne (süje) ile müteallik oluşundan ötürü öznel (sübjektif) adalet olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir adalet nosyonı vardır. Nesnel adalet, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği ilinti biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte tüze alanında hukuki mesabe olarak sav konusu olan adalet bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü tüze, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve kazançlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Sosyete sineindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini sineaziz kurallar yekpareü olarak tüze, bu bileğerlendirmelerde adalet ölçüsünü kullandığı ve çalıştırmak durumunda bulunmuş olduğuna göre, adaletin böylecene, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Tüze normlarında adalet acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Mevcut tüze ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü adalet nosyonı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm tüze sistemine ve sistemlerine egemen kâin, nesnel ve salt bir mesabe niteliğindeki adalettir. Tüze bir sosyete düzenini sineerir. Hukukun varlık sebebi bile adalettir; lüzumlu mevcut düzeni korumak, gerekse onu bileğmeseletirmeyi meşrulaştırmak sinein her dönem adalete kellevurulur. Nesnel ve yasa üstü adalet hukukta alınmıza kurulu tüze düzenlerinin asli örneği, olması müstelzim tüze mazmunında tüze idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile adalet, mevcut tüze düzenlerinin kendisine mütenasip olup olmadığı açısından bir mesabe ve istimara ölçüsü olur. Yine bu özelliği ile adalet, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun yapmak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yararlı ve aksi alınlıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon abra ortamında olduklarında, adil bir tüze düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Olağan olarak tüm tüze normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak tüze, hem adaleti gerçekleştirecek, hem toplumsal evetşyalnız uyacak, hem bile bu toplumsal ömürın amerikan barış ortamında sürebilmesi sinein bir düzen görünümünü sağlamaya çkırmızıışacaktır.